Cukrzyca to choroba dość często występująca u osób starszych – szacuje się, że zapada na nią nawet 40% seniorów  powyżej 65. roku życia. Ta powszechność cukrzycy powoduje, że często jest ona problemem ignorowanym, a wręcz uważa się ją za naturalną i normalną konsekwencję starzenia organizmu. Faktem jest jednak, że żadnej formy cukrzycy nie wolno lekceważyć, a senior wymaga odpowiedniej opieki. Jak ją zapewnić?

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca należy do grona najpoważniejszych chorób metabolicznych ludzkiego organizmu. Jednocześnie jest to dolegliwość, która może rozwijać się przez wiele lat bez wyraźnych objawów. Cukrzyca prowadzi do wystąpienia hiperglikemii, czyli stanu, w którym we krwi występuje zbyt wysoki poziom glukozy. Powodem hiperglikemii jest zaburzenie w produkcji lub działaniu insuliny, hormonu odpowiedzialnego za metabolizm cukrów. Jeśli hiperglikemia utrzymuje się przez dłuższy czas, prowadzi ona do zaburzenia funkcjonowania licznych organów wewnętrznych i narządów, między innymi nerek, serca, naczyń krwionośnych czy oczu. W ekstremalnych przypadkach może prowadzić do śmierci.

Wyróżnia się dwa rodzaje cukrzycy: typu I (dawniej – insulinozależna) oraz typu II (insulinoniezależna). Cukrzyca typu II spowodowana jest brakiem produkcji insuliny przez trzustkę, zazwyczaj diagnozowana jest ona wśród dzieci i młodzieży. Cukrzyca typu II znaczniej częściej występuje u osób starszych – blisko 85% wszystkich przypadków cukrzycy wśród seniorów to właśnie cukrzyca typu II, spowodowana nie brakiem insuliny, ale jej nieprawidłowym działaniem.

Objawy i przyczyny cukrzycy

Cukrzyca jest, jak widać, chorobą, której nie wolno lekceważyć. Dlatego doświadczona opiekunka seniora powinna wiedzieć, co się do niej przyczynia i jakie są jej objawy. Głównym czynnikiem ryzyka, zwiększającym szanse zachorowania na cukrzycę typu II jest utrzymująca się długo nadwaga i otyłość. Do tego dochodzi niewłaściwa dieta i nawyki żywieniowe, a także brak aktywności fizycznej.

Objawy cukrzycy to między innymi:

  • wzmożone pragnienie i zwiększony apetyt,
  • częste oddawanie moczu,
  • zaburzenia snu,
  • utrata wagi,
  • osłabienie organizmu, mniejsza odporność,
  • zmiany skórne,
  • problemy z widzeniem.

Wiele z nich to objawy nieswoiste, tj. takie, które mogą sugerować inne dolegliwości bądź być powiązane z naturalnym procesem starzenia. Dlatego tak ważne jest bardzo uważne obserwowanie starszego podopiecznego. Pozwoli to postawić odpowiednio wczesną diagnozę i szybciej wdrożyć terapię, która zmniejszy konsekwencje choroby. Obserwacja ewentualnych objawów jest również ważnym elementem opieki nad osobą starszą.

Jak żywić seniora z cukrzycą?

Utrzymanie odpowiedniej diety jest kluczowym elementem terapii osób cierpiących na cukrzycę. Codzienne menu diabetyka zawiera składniki takie jak:

  • naturalny niesłodzony nabiał – np. twaróg, kefir, jogurt,
  • wszelkiego rodzaju warzywa – marchew, kapustę, paprykę, brokuły, ogórki, kalafior, rośliny strączkowe,
  • pełnoziarniste produkty zbożowe – takie jak chleb żytni, brązowy ryż, kasze, płatki owsiane, makaron z pełnego ziarna,
  • ryby – słodkowodne, morskie,
  • chude mięso – drób, dziczyzna, a także odtłuszczona wołowina czy wieprzowina.

Z drugiej strony należy wykluczyć z jadłospisu wszelkiego rodzaju produkty, które zawierają bardzo dużą ilość węglowodanów, a więc:

  • słodycze i wyroby cukiernicze – ciastka, ciastka, cukierki, lody,
  • słodzone napoje,
  • cukier i miód,
  • żywność wysoko przetworzoną – np. posiłki typu instant, fast foody, przekąski,
  • chleb pszenny, ryż biały,  kaszęjaglaną, płatki śniadaniowe,
  • owoce – przede wszystkim słodkie, takie jak banany czy arbuzy,
  • niektóre gotowane warzywa – na przykład ziemniaki,
  • tłuste mięso.

Zadaniem diety jest zrównoważenie ilości węglowodanów przyswajanych przez organizm i zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę. W ten sposób ogranicza się negatywne skutki hiperglikemii. Aby dieta była skuteczna, powinna zostać dokładnie rozpisana przez lekarza lub wykwalifikowanego dietetyka, z uwzględnieniem płci pacjenta, jego stanu zdrowia (np. alergii pokarmowych) i masy ciała. Wszelkie zmiany w diecie można wprowadzać wyłącznie po konsultacjach z lekarzem.

Jak podawać posiłki seniorowi z cukrzycą?

Na to, czy posiłki są odpowiednie dla pacjenta z cukrzycą wpływa nie tylko ich skład, ale również sposób przygotowania i podania. Przede wszystkim zaleca się unikać dań smażonych (szczególnie na głębokim tłuszczu) – najlepszym rozwiązaniem są posiłki gotowane na parze (zachowują największą ilość składników odżywczych), ewentualnie pieczone.  Ponadto istotne jest podawanie posiłków z odpowiednią częstotliwością – na ogół zaleca się pięć posiłków dziennie w odstępach około 3 godzin. Dlaczego jest to tak istotne? Ponieważ pozwala zapobiegać gwałtownym i dużym skokom glukozy we krwi i tym samym wzrostowi produkcji insuliny. W sytuacji gdy podopieczny zjada 2-3 duże posiłki dziennie w odstępach 6 lub 8 godzin, jednorazowo dochodzi do znacznego wzrostu produkcji insuliny, co jest stanem zagrażającym zdrowiu. Rozbicie posiłków na mniejsze, ale częstsze porcje nie tylko zapobiega temu, ale również ułatwia kontrolowanie wagi i utrzymanie poczucia sytości. Ponadto należy dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu – w zależności od wagi ciała senior powinien spożywać od 1,5 do około 2 litrów płynów. Do tej sumy wliczają się płyny spożywane w jedzeniu, np. zupach czy soczystych owocach.

Aktywność fizyczna

Jak wyjaśniają przedstawiciele agencji Prestige24h, czynnikiem ryzyka zwiększającym zachorowanie na cukrzycę jest nadwaga oraz otyłość. Już po zdiagnozowaniu cukrzycy utrzymanie odpowiedniej wagi ciała jest również bardzo ważne – można w ten sposób ograniczyć postęp choroby. Dlatego niezbędnym elementem harmonogramu dnia seniora powinna być aktywność fizyczna. Od intensywności treningów bardziej istotna jest ich regularność – 15 minut spaceru przyniesie więcej korzyści dla zdrowia seniora i będzie dla niego mniejszym obciążeniem, niż spacer trwający 2 godziny, ale odbywany raz w tygodniu. Zadaniem opiekuna jest w tym przypadku wspieranie starszego podopiecznego i dopasowanie poziomu aktywności do jego możliwości zdrowotnych.